کتاب جستارهایی در فلسفه عرفان (دفتر دوم) pdf
معرفی کتاب جستارهایی در فلسفه عرفان (دفتر دوم)
کتاب جستارهایی در فلسفه عرفان (مجموعه 2 جلدی) تالیف حجت‌الاسلام و المسلمین علی فضلی از سوی سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شده است.
فلسفه عرفان یک دانش نوپیداست که به دلیل علاقه وافر و نیاز شدید به درک تجربه معنوی و عرفانی، فرانگرانه به نظارت و سنجش عقلی و تفسیر و تبیین فلسفی بر عرفان پرداخته است؛ در راستای استخراج و تحلیل دقایق مبانی عرفان از میراث ارباب سلوک و شهود در طول تاریخ گام برداشته است.
با توجه به نوع مکتب‌ها، رویکردها و دغدغه‌ها در غرب و شرق به تحلیل نشسته است؛ از سوی خویش آثار بدیعی با روش‌های تجربی، تحلیلی و استدلالی به جامعه علمی هدیه داده و زمینه برداشتن گامی بس بلند در جهت تحول عظیمی در عرفان به خصوص عرفان اسلامی – چه عرفان نظری و چه علم سلوک – فراهم ساخته که البته تلاش وافر و ورود جدی را به تمامی عرصه‌های این دانش می‌طلبد. چندین و چند عرصه که می‌توان برخی از مهمترین حوزه‌های آن را برشمرد:
اول درباره خود فلسفه عرفان؛ یعنی ماهیت، امکان، ضرورت، غایت، تطوّر، موضوع، روش، ساختار و مسایل فلسفه عرفان، چه فلسفه عرفان نظری، چه فلسفه علم سلوک و چه فلسفه عرفان ذوقی، حتی نسبت فلسفه عرفان با علوم و امور همگن و تبیین جایگاه عرفان در تولید علوم انسانی – اسلامی و در تولید عرفان دینی.
دوم درباره مسایل فلسفه عرفان؛ یعنی درباره مسایل فلسفه تجربه عرفانی، مانند ماهیت، اقسام و کارکرد تجربه عرفانی و تعبیر عرفانی یا نسبت تجربه عرفانی و گزاره عرفانی یا ارزش شناختاری تجربه عرفانی و گزاره عرفانی. درباره مسایل فلسفه عرفان نظری، مانند ماهیت و ساختار عرفان نظری یا مبانی معرفت شناختی و روش شناختی عرفان نظری. درباره مسایل فلسفه علم سلوک، مانند ماهیت و ساختار علم سلوک یا مبانی معرفت شناختی، روش شناختی، انسان شناختی، وجود شناختی و ارزش شناختی علم سلوک.
سوم درباره نسبت عرفان با علوم و امور همگن؛ یعنی نسبت عرفان با فلسفه‌های مضاف، مانند فلسفه دین، فلسفه اخلاق و نسبت عرفان با علوم همگن، مانند فلسفه، اخلاق، معرفت شناسی، روان شناسی، انسان شناسی، جامعه شناسی و علوم سیاسی و نسبت عرفان با امور متناسب، مانند عقل، فرهنگ، معنا و سبک زندگی.
هر یک از این سه حوزه ده‌ها پرسش در خود دارند که گستره آن را بیش از آن که امروزه در گوشه‌گوشه جهان نمایان شده، نشان می‌دهد و در نتیجه کتابهای متعدد، پایان‌نامه‌های مختلف، مقاله‌های عمیق، همایشهای ملی و کنگره‌های بین‌المللی می‌طلبند تا گام به گام پاسخ ببینند و زمینه پژوهش نوین و تحصیل نظریه‌های جدید فراهم گردد.
جای این گونه پرسش‌ها و پژوهش‌ها در گستره این نوع فعالیت‌ها در حوزه فلسفه عرفان اسلامی و آینه انعکاس دیدگاه‌ها درباره اصول، مبانی و مبادی عرفان اسلامی نه‌تنها چشم‌گیر نیست که به عکس بسیار خالی است.
درباره کتاب جستارهایی در فلسفه عرفان
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی که در بحث فلسفه مضاف و به تعبیری فلسفه تابع در ایران اسلامی از پیشگامان و پیشتازان عرصه به شمار می‌آید و آثار گران‌سنگ متعددی را در کارنامه خویش داشته است: همایشهای علمی فخیمی را برگزار کرده که یکی از آن همایش‌ها همایش فلسفه عرفان می‌باشد. مقالات این همایش که در دو جلد تحت عنوان جستارهایی در فلسفه عرفان (دفتر اول و دوم) تنظیم و تدوین شده است، در یک نگاه کلی به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند: بخش اول، تبیین تجربه عرفانی و بیان‌پذیری یا بیان‌ناپذیری آن؛ بخش دوم، بررسی حقیقت و صدق گزاره‌های عرفانی و بخش سوم، نسبت تجربه‌ها و گزاره‌های عرفانی با دیگر علوم و امور متناسب.
در بخش اول، نخست از ماهیت و اقسام تجربه دینی و تفاوت آن با تجربه عرفانی سخن به میان آمد، آنگاه بیان‌پذیری و بیان ناپذیری تجربه عرفانی به تحقیق درآمد و آرای مختلف همراه با نقد و ارزیابی تبیین شد. در بخش دوم، نخست عرفان نظری که دستگاه سازوار از گزاره‌های عرفانی است، مورد بحث قرار گرفته، سپس اصول معتبر در آن به خصوص اصل برهان در عرفان تبیین شد و تفاوت آن با فلسفه روشن گشت، آنگاه کارکردهای عقل بیان شد.
سپس مسأله خطاپذیری گزاره‌های عرفانی و ضرورت سنجش آن گزاره‌ها اثبات شد، زان پس جایگاه شهود، عیار شهود، رفع تعارض شهودها و معیار صدق و خطای گزاره‌های عرفانی بررسی شد. در بخش سوم، نسبت عرفان و علوم انسانی مانند کلام، قدرت و سیاست به بحث نشست و از زوایای مختلف بررسی شد.
گزیده کتاب جستارهایی در فلسفه عرفان (دفتر دوم)
در میان اصحاب پیشوایان معصوم (ع) برخی اصحاب خاصف صاحبان سرّ ایشان بودند؛ مانند کمیل، اویس قرنی و... که تربیت‌یافته ایشان بودند و پس از ائمه مأذون و مأمور به دعوت به تهذیب نفس و سلوک الی‌الله شدند.
اساساً اصطلاح «طریقت» و «خرقه» که بر تسلسل زنجیروار و معنعن اجازات و وصایای معنوی مشایخ تصوف دلالت می‌کند، از اصول اجتناب‌ناپذیر عرفان و تصوف اسلامی است. همین اتصال باطنی به صاحبان مقام ولایت کلیه است که موجب سریال لطیفه ولایت در قلب عارفان مسلمان می‌شود.
