کتاب نقش اولیاء دم در استیفای قصاص در جرم قتل

معرفی کتاب نقش اولیاء دم در استیفای قصاص در جرم قتل

کتاب نقش اولیاء دم در استیفای قصاص در جرم قتل نوشته علی احمدپوربخوانی از انتشارات قانون‌یار است. چنانچه اولیای دم متعدد باشند و همگی بر قصاص قاتل، اخذ دیه و یا بخشیدن او توافق کنند، بنا بر خواست جمعی آنان عمل می‌شود.

پرسش اینجاست که اگر برخی از اولیای دم خواستار قصاص باشند و برخی دیگر خواهان دیه یا بخشیدن قاتل، چگونه باید عمل کرد؟ همچنین در صورتی که برخی از اولیای دم، صغیر، مجنون، غایب و یا ساکت باشند، آیا دیگر وارثان می‌توانند در مورد تقاضای قصاص، اخذ دیه یا عفو تصمیم‌گیری کنند؟ در پاسخ به این پرسش‌ها و دیگر مسایلی که ناشی از تعدد اولیای دم است، از سوی فقیهان نظرات متفاوتی ارائه شده است.

قانون مجازات اسلامی مقرر داشته است که برای استیفای قصاص، موافقت جمعی اولیای دم مورد نیاز است، ولی اگر برخی از آنها خواهان قصاص و دیگران خواستار دیه باشند، خواهان قصاص می‌تواند با تأمین سهم دیگر اولیای دم، قاتل را قصاص کند. قانون‌گذار متذکر مواردی نشده است که برخی از وارثان، صغیر، مجنون، غایب و یا ساکت باشند. دیوان عالی کشور در یک رای وحدت رویه، مقرر داشته است که اولیای دم کبیر می‌توانند با تامین سهم صغار از دیه شرعی، قاتل را قصاص کنند.

چنانچه میان اولیای دم، غایب و ساکت وجود داشته باشد و دیگر اولیای دم خواستار قصاص باشند، آنها می‌توانند با تامین سهم اولیای دم مجنون، غایب و ساکت، استیفای قصاص کنند. ولی چنانچه اولیای دم حاضر و دارای اهلیت، خواستار دیه باشند، به نظر می‌رسد وجهی برای زندانی کردن قاتل تا بالغ شدن و رشد صغیر، بهبودی مجنون، حضور غایب و یا اظهارنظر ساکت وجود نداشته باشد. البته وصی، قیم و یا حاکم به حسب مورد ممکن است برای صغیر، مجنون و یا غایب، تقاضای دیه کند؛ ولی به مصلحت آنها نیست که سهم اولیای دم را که خواستار دیه هستند و یا قاتل را عفو می‌کنند، از اموال شخصی صغیر، مجنون، و یا غایب پرداخت کنند. 

گزیده کتاب نقش اولیاء دم در استیفای قصاص در جرم قتل

همان‌طور که می‌دانیم، ولی دم حق دارد که تمامی شرکاء را در قتل قصاص نماید؛ به شرطی که دیه مازاد بر جنایت هر کدام را بپردازد.

به این ترتیب که اگر قاتلین دو نفر باشند و ولی دم بخواهد هر دو را قصاص نماید، باید به هر کدام نصف دیه را بدهد و یا اگر سه نفر باشند باید به هر کدام از آن‌ها یک سوم دیه را رد نماید؛ یا اگر بعضی از اولیای دم به طور رایگان عفو نمایند و بعضی دیگر قصاص را خواستند، خواهان قصاص می‌توانند بعد از پرداخت سهم دیه عفو کنندگان به قاتل، او را قصاص نمایند.